Budhbhushan (बुधभूषण) - Summary
बुधभूषण (Budhbhushan) हा छत्रपती संभाजी महाराजांनी लिहिलेला एक महत्त्वाचा संस्कृत ग्रंथ आहे. या ग्रंथात महाराजांनी प्रशासन कसे चालवावे, काय नियम असावेत याचे स्पष्ट विवेचन केले आहे. बुधभूषणचा अभ्यास करून अनेक विद्यार्थ्यांनी एम.फिल./पीएच.डी. मिळवले आहेत. या ग्रंथाचे बरेच मराठीत अनुवादही झाले आहेत. ग्रंथाची मूळ हस्तलिखित प्रत मुंबईच्या शासकीय ग्रंथालयात मिळते.
बुधभूषणवरील विवेचन
बुधभूषण (Budhbhushan) हा संस्कृत ग्रंथ छत्रपती संभाजी महाराजांनी वयाच्या १४ व्या वर्षी लिहिला. या ग्रंथात महाराजांनी राज्य प्रशासन कसे चालवायचे, या संदर्भात नियम काय असावेत याचे विस्तृत वर्णन केले आहे. बुधभूषणचा अभ्यास करून बरेच लोक पीएच.डी. किंवा एम.फिल. पद्व्या मिळवू शकले आहेत.
बुधभूषण प्रस्तावना – Budhbhushan in Marathi
बुधभूषण हा स्वतंत्र ग्रंथ नसून, यामध्ये असलेल्या अनेक श्लोकांची एकत्रित केलेली मालिका आहे. संभाजी महाराजांनी हा ग्रंथ लिहिण्यापूर्वी महाभारत, कामन्दकीय नीतिसार, विष्णुधर्मोत्तर पुराण, मत्स्यपुराण यांसारख्या प्राचीन ग्रंथांचा सखोल अभ्यास केला आहे. या पौराणिक ग्रंथांतून संभाजी महाराजांनी राज्य प्रशासन आणि राजनीतीच्या विषयांना धरून योग्य श्लोक निवडले आहेत, जे त्यांनी वर्गीकृत करून संबंधित विषयांनुसार शीर्षक देऊन बुधभूषणात समाविष्ट केले आहेत.
बुधभूषण ग्रंथामध्ये शेषनाग, गरुड, जीभ, भ्रमर, कुंभ, मीन (मासा), उंट, दुंदुभी, निंबवृक्ष, सोने इत्यादी विषयांवर श्लोक आहेत. सूर्यासंबंधीचे ७, चंद्रासंबंधीचे ७, वायुसंबंधीचे ३, मधुकर (भ्रमर) संबंधीचे ७, हंसाविषयीचे ५, हत्तीसंबंधीचे ५, विविध वृक्षासंबंधीचे १९ असे श्लोक या ग्रंथात आहेत.
सुमारे ८९ विषयांवर विविध पक्ष्यांचे, वृक्षांचे उदाहरणे देऊन बुधभूषणमधील श्लोकांत व्यंग रूपाचा खुबीदार वापर केलेला आहे. तुम्ही खालील लिंकवर क्लिक करून बुधभूषण PDF स्वरूपात डाउनलोड करू शकता. बुधभूषण वाचल्यावर आपली मते आम्हाला नक्की सांगा. 📖
आप नीचे दिए गए लिंक का उपयोग करके बुधभूषण | Budhbhushan PDF in Marathi में डाउनलोड कर सकते हैं।